Voor de meesten is het geen verrassing meer dat je als mens gevormd bent door dat waarmee je geboren bent en de context waarin je opgroeit. De enige discussie die hieromtrent nog is, gaat vooral over hoe deze zich tot elkaar verhouden. Is het nu meer nature of nurture. Evident is dat de omgeving en de ervaringen die je in je leven opdoet van invloed zijn op de mens die je bent, en hoe je reageert op dat wat er nu om je heen gebeurt.
Als kind leer je omgaan met je omgeving. Je leert welke reacties op gebeurtenissen in je voordeel werken en welke een averechts effect hebben. Over de jaren heb je zo patronen ontwikkeld die voor je werken. Niet altijd blijven die patronen over tijd houdbaar. Soms ontstaan er nieuwe situaties waarin een aangeleerde reactie niet meer helpt. Of zelfs tegen je werkt. Dat vraagt om verandering, om aanpassing. Zoals Darwin al zei, de sterkte van de soort is degene die zich kan aanpassen aan een nieuwe situatie.
Zeker als een patroon zich tegen je keert. Als je reacties, je gedrag, zorgen dat je juist niet krijgt waar je naar op zoek bent of nodig hebt. Twee lekker stereotype voorbeelden: Als je als jong meisje geleerd hebt om niet op de voorgrond te treden, vooral te zorgen dat het met iedereen goed gaat, het samen centraal te stellen. Wanneer kom je dan toe aan dat wat voor jou goed is, wat jij nodig hebt? In deze wereld wordt van je verwacht dat je hardop aangeeft hoe geweldig goed je iets kunt, om hulp te vragen als je het nodig hebt en zelf op te komen voor je behoeften. Hoe doe je dat als je vooral hebt geleerd mee te bewegen en het belang van de groep voorop te stellen?
Of het tegenovergestelde. Wat nu als je als klein jongetje hebt geleerd om geen emoties te tonen. Om met je vuist op tafel te slaan en te zeggen waar het op staat. Om geen tegenspraak te dulden en zo snel tot resultaat te komen. Wat nu als je met je emoties in de knoop zit? Als het juiste resultaat voor zijn succes afhankelijk is van anderen? Als je moet samenwerken en luisteren naar input van anderen. Tegenwoordig spreken we van participatie, van verzamelen van perspectieven. Hoe doe je dat als je hebt geleerd vooral krachtig je eigen koers te varen?
Veranderen?! Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. We doen jaren over het aanleren en aanscherpen van onze patronen. Die zijn volledig geautomatiseerd. En vaak zijn we ons niet eens meer bewust waarom we dingen doen zoals we die doen. En daardoor hebben we vaak al ‘oud gedrag’ laten zien, voor we konden bedenken dat het ook anders kon. Je hebt al ja gezegd, voor je bedacht hebt dat nee een optie was. Je hebt al een opdracht gegeven, voor je hebt bedacht dat je ook een vraag kon stellen. Hoe ga je om met een patroon dat een belemmering is geworden?
Omgaan met belemmeringen bestaat uit drie onderdelen. ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt’. Je moet dus eerst door hebben dat iets niet meer voor je werkt en dat je het anders wilt. Vervolgens moet je ontdekken wat het patroon is dat je wilt doorbreken. Je wordt je bewust dat je op de ‘automatische piloot’ een gedragskeuze maakt. En naast ontdekken wat je doet, moet je ook nadenken over het alternatief. Als je het oude niet meer wilt, wat wil je er dan voor in de plaats? Wat werkt wel of beter? En daarna ga je werken aan het doorbreken van het patroon.
Het doorbreken van het patroon is misschien wel de moeilijkste stap. Een mooie verbeelding daarvan is het filmpje van Destin Sandlin (Smarter every day). In het filmpje laat hij zien hoe moeilijk het is om op een andere manier te leren fietsen. En dat is dan nog iets dat puur praktisch is. Als het gaat om gedrag dat gevoed wordt door emoties en overtuigingen, wordt het nog complexer. Dat vraagt een analyse van die emoties en overtuigingen. Want als je ervan overtuigd bent (en blijft) dat je ‘oude gedrag’ het beste is, dan is er geen reden voor verandering. Ook als dat patroon niet meer voor je werkt.
Om een ommezwaai tot stand te brengen helpt het om heel duidelijk te zijn over wat je precies anders gaat doen en hoe. Je beschrijft het zo concreet dat je er een tekening van kunt maken. Je ziet precies voor je wat je dan anders doet. Vervolgens kun je hiermee gaan oefenen. Je gaat op zoek naar situaties waarin je weet dat het patroon een rol gaat spelen en bereid je daarop voor. Je maakt een plan hoe je het nieuwe gedrag laat zien. Het hoeft niet morgen meteen allemaal anders. Geef jezelf de tijd om te veranderen. Zoals je ook de tijd had om het patroon aan te leren.
Natuurlijk begint het met stap 1. Ontdekken wat het patroon is. En dat begint vaak met dat je een wens of verlangen hebt om iets te doen, maar daar je er toch niet toe komt. Dus je wilt wel, maar toch doe je het niet. Of dat je ergens last van hebt, het pijn doet, en dat het niet lukt om daar iets aan te doen. Een belangrijk onderdeel van onze Perspectief training gaat over belemmeringen. Hierin ontdek je welke patronen een hobbel vormen op je pad naar wat je écht wilt doen. En met het Birkman assessment krijg je onder andere inzicht in hoe je geleerd hebt om op de wereld om je heen te reageren.
Wil je meer informatie over de training of een assessment doen? Kijk op onze website. Of misschien heb je geluk en biedt jouw werkgever onze Perspectief kennismakingstraining aan in het kader van de Meester in je Werkweek van het A&O fonds (11-15 november).